شهر بوازیجالملکبَوازیج (بوازیج المَلِک)، شهری کوچک و قدیمی در شمال عراق ، در ولایتِ (قضای) موصل ، واقع در ساحل راست رودخانه زاب اسفل و در جانب شرقی رود دجله می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - اسامی بوازیج ۳ - تاریخچه بواریج ۳.۱ - فتح بواریج ۳.۲ - خروج ابوالعمود در بواریج ۳.۳ - قیام مساور در بواریج ۳.۴ - جای‌گاه راهزنان ۳.۵ - غارت بواریج توسط اتابک چاولی ۳.۶ - فتح بواریج توسط عمادالدین ۳.۷ - میزان مالیات بواریج ۴ - دانشمندان منصوب به بواریج ۵ - منابع ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - محل بوازیجبه نوشته ابوالفداء [۱]
اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، ص ۲۸۷، چاپ رینود و دیسلان، پاریس ۱۸۴۰.
محل شهر بوازیج الملک میان دو شهر تَکریت و اَربِل /اَربیل بوده است.۲ - اسامی بوازیجبوازیج به سریانی «بیت وازیق» (باج خانه، قلعه باج‌گیران) و در دوره ساسانیان «خنیاشاپور» نام داشت. [۲]
ابن خرداذبه، کتاب المسالک و الممالک، ج۱، ص۹۴، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
۳ - تاریخچه بواریج۳.۱ - فتح بواریجدر عصر خلافت ابوبکر (۱۱ـ۱۳)، ابتدا جریر بن عبدالله بَجَلی، بوازیج دیگری را فتح کرد که نزدیک انبار (کنار فرات) بود. [۴]
احمدبن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ج۱، ص۳۷۹، ترجمه محمد توکل، تهران ۱۳۶۷ ش.
سپس هاشم بن عُتبَة بن ابی وقاص به همراه اَشعَث بن قیس (متوفی ۴۱)، کوره (استان) باجَرمی را گشود و به سِنّ و بوازیج الملک رفت. ۳.۲ - خروج ابوالعمود در بواریجدر دوره منتصر عباسی (متوفی ۲۴۷) ابوالعمود شاری در بوازیج و موصل خروج کرد. [۵]
علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، ج۴، ص۵۳، بیروت ۱۳۹۳/۱۹۷۳.
۳.۳ - قیام مساور در بواریجدر رجب ۲۵۲، مُساوِر بن عبدالحمید شاری بجلی موصلی نیز در بوازیج قیام کرد [۶]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۳۳۴، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
و مسرور بلخی در ۲۵۸ برای جنگ با مساور به بوازیج رفت و عده‌ای از یاران او را اسیر کرد.پنج سال بعد، مساور از بوازیج برای مقابله با سپاه خلیفه حرکت کرد ولی در همان سال در آن‌جا درگذشت. [۷]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۱۵، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳.۴ - جای‌گاه راهزنانروزگاری این منطقه جای‌گاه راهزنان شد، به طوری که قبیله بنی شیبان آن‌چه را از راهزنی به دست می‌آوردند، در آن‌جا نگه می‌داشتند. ۳.۵ - غارت بواریج توسط اتابک چاولیدر سال ۵۰۰، اتابک چاوُلی، بوازیج را تصرف کرد و بر خلاف سوگندش مبنی بر حمایت از مردم، چهار روز تمام آن‌جا را غارت کرد. [۸]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳.۶ - فتح بواریج توسط عمادالدیندر ۵۲۱ نیز عمادالدین زنگی، که در موصل به قدرت رسیده بود، فتوحاتش را در شرق با فتح بوازیج آغاز، و آن‌جا را پای‌گاه خود کرد. [۹]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۳۲۴، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳.۷ - میزان مالیات بواریجدر اوایل قرن چهارم، مالیات این ناحیه نهصد هزار درهم ، [۱۰]
قدامة بن جعفر، کتاب الخراج، ج۱، ص۲۴۵، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
[۱۱]
قدامة بن جعفر، کتاب الخراج، ج۱، ص۲۵۰، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
و در قرن هشتم حقوق دیوانی آن چهارده هزار دینار بوده است. [۱۲]
حمدالله بن ابی بکر حمدالله مستوفی، کتاب نزهة القلوب، ج۱، ص۱۰۳، چاپ گی لسترنج، لیدن ۱۹۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ ش.
۴ - دانشمندان منصوب به بواریجگروهی از دانشمندان به بوازیج منسوب‌اند، از جمله منصور بن علی بن عاذل بن یحیی بوازیجی بجلی (متوفی ۵۰۱)، فقیهی دانشمند که فقه را از علی بن اسحاق فیروزآبادی آموخت و از او حدیث شنید و روایت کرد. [۱۳]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۷۵۰، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۵ - منابع(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵. (۲) ابن خرداذبه، کتاب المسالک و الممالک، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. (۳) اسماعیل بن علی ابوالفداء، کتاب تقویم البلدان، چاپ رینود و دیسلان، پاریس ۱۸۴۰. (۴) احمدبن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران ۱۳۶۷ ش. (۵) حمدالله بن ابی بکر حمدالله مستوفی، کتاب نزهة القلوب، چاپ گی لسترنج، لیدن ۱۹۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ ش. (۶) قدامة بن جعفر، کتاب الخراج، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. (۷) علی بن حسین مسعودی، مروج الذّهب و معادن الجوهر، بیروت ۱۳۹۳/۱۹۷۳. (۸) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « شهر بوازیج‌الملک»، شماره۲۰۰۱. رده‌های این صفحه : جغرافیای اسلامی | عراق
|